Σελίδα 1 από 1

Η φιλοσοφία του ελεύθερου λογισμικού

Δημοσιεύτηκε: Δευ Ιαν 14, 2013 19:11 pm
από dglent
http://elkosmas.gr/2013/01/14/agora/

Ένα άρθρο για τη φιλοσοφία του ελεύθερου λογισμικού, από το ιστολόγιο του elkosmas.gr

Re: Η φιλοσοφία του ελεύθερου λογισμικού

Δημοσιεύτηκε: Σάβ Απρ 25, 2020 08:14 am
από dglent
Η φιλοσοφία του ελεύθερου λογισμικού

By Jonathan Roberts from Linux Format Issue 164 
Από τη γαλλική μετάφραση και τα σκίτσα του framablog
Μετάφραση: Δημήτριος Γλενταδάκης




Σε πολλούς αρέσει να συμμετέχουν σε έναν καλό διάλογο. Ζητήσαμε (με πειρακτική διάθεση) να μας πουν αν είναι πιο εύκολο να κατανοήσουμε το Linux στη σφαίρα του μαρξισμού ή αυτή του καπιταλισμού.

Οι απαντήσεις που λάβαμε ήταν αρκετά αστείες, αλλά οι περισσότερες ήταν αρκετά ανεπτυγμένες και μας έβαλαν σε σκέψεις: Πώς το Linux και το κίνημα του ελεύθερου λογισμικού βρίσκουν τη θέση τους στις τεταμένες φιλοσοφικές, οικονομικές, ηθικές, και θεολογικές συζητήσεις που απασχολούν τον άνθρωπο εδώ και αιώνες.

Διαπιστώνοντας ότι ακόμα και ο Linus Torvalds προέβη σε επίσης αυθαίρετους συλλογισμούς, όπως μπορούμε να δούμε σε μια συνέντευξη που έδωσε το καλοκαίρι του 2012 στο BBC, σκεφτήκαμε ότι θα ήταν ενδιαφέρον να συνεχίσουμε τη συζήτηση.

Θα προσεγγίσουμε το Linux και το ελεύθερο λογισμικό με πλάγιες ματιές, αναλύοντάς το μέσω μερικών από αυτών των στείρων συζητήσεων. Και θα ρίξουμε μια ματιά σε μερικές θεωρίες για να διαπιστώσουμε αν μπορούν να εφαρμοστούν στο αγαπημένο μας λειτουργικό σύστημα.

Πρώτα απ' όλα να ξεκαθαρίσουμε τη θέση μας: πιστεύουμε ότι το πιο σημαντικό στο Linux και το ελεύθερο λογισμικό, είναι ότι πρόκειται για μια πρακτική πραγματικότητα. Είναι πολύ απλά ευχάριστο που αυτό το πράγμα λειτουργεί καλά, είναι δωρεάν και ο κόσμος ευχαριστιέται πολύ να το χρησιμοποιεί και να το αναπτύσσει, μερικοί μπορούν ακόμα και να κερδίζουν μερικά χρήματα την ίδια στιγμή. Όλα τα άλλα είναι απλή λογοτεχνία, γι' αυτό μην ταραχτείτε πολύ με αυτά που θα διαβάσετε!

Επειδή αναφέραμε τη συνέντευξη του Linus Torvalds στο BBC, ας αρχίσουμε από αυτό. Δηλώνει μεταξύ άλλων: «...το open source λειτουργεί πραγματικά μόνο όταν ο καθένας συνεισφέρει για τους δικούς του εγωιστικούς λόγους... το θεμελιώδες χαρακτηριστικό της GPL2 είναι η απλή λογική των αμοιβαίων καταβολών: σου δίνω τις βελτιώσεις μου αν μου υποσχεθείς ότι θα επωφεληθώ από τις δικές σου».

Αυτό που κάνει την παρατήρηση του Torvalds ενδιαφέρουσα είναι ότι μπορούμε να την συσχετίσουμε με φιλοσοφικές, ηθικές, βιολογικές, ψυχολογικές ή ακόμα και μαθηματικές συζητήσεις που φτάνουν μέχρι τον Πλάτωνα (τουλάχιστον). Στο έργο Πολιτεία, ο Πλάτωνας εξετάζει τις έννοιες δικαιοσύνης και ήθους θέτοντας το ερώτημα: πρόκειται για κοινωνικές κατασκευές ή κάποια αδέσποτα αγαθά;

Κατά τη συζήτηση αυτή, ο Γκλαύκωνας, ένας από τους πρωταγωνιστές, αναφέρει την ιστορία του μαγικού δαχτυλιδιού του Γύγη το οποίο όποιος το φορά γίνεται αόρατος. Συμπεραίνει ότι, δίκαιο ή άδικο, το άτομο που θα φορούσε το δαχτυλίδι θα δρούσε με τον ίδιο τρόπο: θα έπαιρνε οτιδήποτε ποθούσε από την αγορά, θα εισερχόταν στα σπίτια και θα ξάπλωνε με όποιον ήθελε ή ακόμα σκοτώνοντας τους εχθρούς του.
Αν κάποιος λάμβανε αυτήν την ικανότητα του να είσαι αόρατος και δεν συναίνετε ποτέ να πράξει μια αδικία ή να αγγίξει την ιδιοκτησία των άλλων, θα φαινόταν ως ο πιο ανόητος σε αυτούς που θα γνώριζαν τη συμπεριφορά του, (...) διότι κάθε άνθρωπος πιστεύει πως πολύ περισσότερο τον ωφελεί η αδικία παρά η δικαιοσύνη.
(Πλάτων. Πολιτεία. (Βιβλίο Β) 359d-360d)
Είτε συμφωνείτε με τον Γλάυκωνα είτε όχι, είναι προφανές ότι ο Torvalds επισημαίνει το ίδιο πράγμα: χωρίς κοινωνικούς περιορισμούς όπως αυτούς της GPL v2, δεν θα μπορούσα να πιστέψω ότι ως αντάλλαγμα των βελτιώσεων του κώδικά μου θα μου δίνατε τις δικές σας βελτιώσεις.
Εικόνα
Γιατί να το κάνετε; Στο τέλος, αν απλά πήρατε τον κώδικά μου για να βελτιώσετε το πρόγραμμά σας, θα έχετε ένα πλεονέκτημα σε σχέση με μένα: λιγότερη δουλειά για ένα καλύτερο αποτέλεσμα – και οι άνθρωποι είναι εγωιστές!


Φαίνεται ότι ακόμα και ο Πλάτωνας, όπως και στη συνέχεια ο Torvalds, διαπιστώνει ότι ο κόσμος δεν υφίσταται από άτομα που συλλογίζονται: «ας κάτσουμε όλοι μαζί να τραγουδήσουμε “Αν όλα τα παιδιά στον κόσμο...” και ο κόσμος θα γίνει καλύτερος».


Τα αρπακτικά και η ασφάλεια

Ο Bruce Shneier αντιμετωπίζει το ίδιο πρόβλημα στην τελευταία του εργασία Liars and Outliers επισημαίνει την επικαιρότητα αυτής της συζήτησης, εντός και εκτός του χώρου της τεχνολογίας. Στο βιβλίο του, περιγράφει μια διεργασία που ονομάζει το παιχνίδι Γεράκι-Περιστέρι, εμπνευσμένο από την θεωρία των παιχνιδιών.

Στο παιχνίδι αυτό είναι ένας πληθυσμός άγριων πουλιών που συναγωνίζονται για την ίδια περιορισμένη ποσότητα τροφής, μερικά πουλιά είναι γεράκια και μερικά είναι περιστέρια. Τα γεράκια είναι επιθετικά και θα μαχήσουν για την τροφή τους: όταν συναντούν ένα άλλο γεράκι, θα μονομαχήσουν και το ένα θα κερδίσει την τροφή ενώ το άλλο θα τραυματιστεί και ίσως θα σκοτωθεί. Τα περιστέρια, αντιθέτως, είναι παθητικά, και όταν βρεθούν δυο μπροστά στην ίδια τροφή, επιλέγουν να την μοιραστούν μεταξύ τους. Αν συναντηθούν ένα γεράκι και ένα περιστέρι, τότε θα είναι το γεράκι πάντα που θα έχει την τροφή και το περιστέρι θα επιλέξει να οπισθοχωρήσει.

Παρόλο τα συμπεράσματα που μπορείτε να έχετε με την ανάλυση του παιχνιδιού αυτού, η σημαντικότερη παρατήρηση που κάνει ο Schneier επικεντρώνεται στο: οποιοδήποτε και να είναι το σενάριο, θα υπάρχουν πάντα μερικά γεράκια στο σύνολο.

Αν ο πληθυσμός στην αρχή αποτελείτο 100% από περιστέρια, μερικά από αυτά θα φρόντιζαν γρήγορα να έχουν αρκετή επιπλέον τροφή για τον εαυτό τους, συμπεριφερόμενα σαν γεράκια, χωρίς μεγάλο κίνδυνο να συναντήσουν άλλα περιστέρια που θα συμπεριφέρονται επίσης σαν γεράκια. Όπως καταλαβαίνετε, στο μέτρο που ο πληθυσμός των γερακιών αυξάνεται, θα φτάσει μια στιγμή που οι συνέπειες θα είναι ζημιογόνες για ολόκληρο τον πληθυσμό. Δεν θα υπάρχει αρκετή τροφή για τα περιστέρια, τα οποία θα αργοπεθαίνουν αφού θα οπισθοχωρούν από κάθε μονομαχία χωρίς τροφή, και τα γεράκια θα έχουν να αντιμετωπίσουν όλο και περισσότερο άλλα γεράκια με κίνδυνο να τραυματιστούν ή να σκοτωθούν.

Αλλά ας σταματήσουμε τώρα με τα γεράκια και τα περιστέρια, ποια η σχέση με το ελεύθερο λογισμικό και τη GPL;
Μπορούμε λοιπόν να συμπεράνουμε ότι χωρίς τη GPL «η οποία μας επιτρέπει να είμαστε εγωιστές», όπως αναφέρει ο Torvalds, θα μπορούσαμε να βρεθούμε στην κατάσταση όπου πολλά γεράκια θα αρπάξουν κώδικα χωρίς να συνεισφέρουν ως αντάλλαγμα, κάτι που θα αποθάρρυνε προοδευτικά την εμπιστοσύνη και τη συμμετοχή, και τελικά θα κατέστρεφε τον πληθυσμό των προγραμματιστών open source.

Στο υπόλοιπο του βιβλίου, ο Schneier προτείνει διάφορους «μηχανισμούς ασφαλείας» για να μας βοηθήσει να έχουμε εμπιστοσύνη στις ενέργειες των άλλων, και να μας επιτρέψει να εργαστούμε με τρόπο συνεργατικό, και ας μην μπορούμε αναγκαστικά να ενστερνιστούμε τα (εγωιστικά) κίνητρα των άλλων.
Ενώ ο Schneier επισημαίνει παράγοντες όπως ο νόμος, η ανάπτυξη των κατοπτρικών νευρόνων, κλπ, η GPL θα μπορούσε επίσης να θεωρηθεί κατ' αυτόν τον τρόπο, ως ένας μηχανισμός ασφαλείας προορισμένος να ενδυναμώσει την αμοιβαία εμπιστοσύνη και την συνεργατικότητα. Κάτι αρκετά έξυπνο.



Το ελεύθερο λογισμικό και η οικονομία

Εκτός του ότι είναι μια ενδιαφέρουσα περίπτωση προς μελέτη για αυτούς που ενδιαφέρονται για τη συνεργασία, το ελεύθερο λογισμικό δέχτηκε μεγάλη προσοχή για τις ομοιότητές του με διάφορα οικονομικά συστήματα. Ένα καλό παράδειγμα είναι ο Bill Gates, ο οποίος το 2005 έλεγε: «Υπάρχουν κομουνιστές της σύγχρονης εποχής που θα ήθελαν να απορρίψουν τα δώρα για τους (...) εκδότες λογισμικού με διάφορους τρόπους».

Τώρα, οπωσδήποτε, πιθανώς το συμφέρον του Gates ήταν λιγότερο η δημιουργία ενός σοβαρού οικονομικού συστήματος αλλά περισσότερο να τρομοκρατήσει τις αμερικανικές καπιταλιστικές εταιρείες οι οποίες αρέσκονται στην ελεύθερη αγορά αποθαρρύνοντάς τες στη χρήση του ελεύθερου λογισμικού· πρόκειται για μια παρατήρηση που επανέρχεται αρκετά συχνά και αξίζει να την λάβουμε σοβαρά υπόψιν μας.

Το πρώτο πράγμα που θα πρέπει να σημειώσουμε είναι ότι το ελεύθερο λογισμικό έχει πολύ μικρή σχέση με τον σοβιετικό κομμουνισμό, του οποίου τα κύρια χαρακτηριστικά ήταν η οικονομία κεντρικού σχεδιασμού και ένα επιβαλλόμενο αστυνομικό κράτος, συμπληρωμένα από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης φυλακισμένων και την εξαναγκαστική εργασία.
Αυτοί που έχουν ακολουθήσει το ελεύθερο λογισμικό από αρκετό καιρό, ξέρουν ότι ο κεντρικός σχεδιασμός αναπαράγεται πολύ σπάνια, ως ποτέ: ο πολλαπλασιασμός των μορφών λογισμικού, των διανομών, οι σουίτες γραφείου, τα περιβάλλοντα εργασίας, οι εξυπηρετητές ιστού και ταχυδρομείου, είναι μια ικανοποιητική απόδειξη.

Ακόμα περισσότερο, κανένας δεν είναι υποχρεωμένος να εργαστεί στο ελεύθερο λογισμικό ή να το χρησιμοποιήσει. Στην πράξη, δεδομένου ότι όλοι οι τύποι αρχείων έχουν πραγματοποιηθεί με ανοικτό κώδικα, οποιοσδήποτε μπορεί να τους επανεφαρμόσει σε ένα ανταγωνιστικό πρόγραμμα χωρίς κόπο. Πολλοί έχουν στηριχθεί σε αυτά τα επιχειρήματα για να αποδείξουν ότι – προς μεγάλη απογοήτευση του Gates όπως μπορούμε εύκολα να φανταστούμε – το ελεύθερο λογισμικό έχει λιγότερα κοινά με τον σοβιετικό κομμουνισμό σε σχέση με πολλές εταιρείες ιδιόκτητου λογισμικού.

Εταιρείες όπως η Apple και η Microsoft είναι ξακουστές και ακόμα επιβραβευμένες για τον κάθετο σχεδιασμό τους· είναι επίσης διαβόητες για τον τρόπο που αλυσοδένουν τους χρήστες στο λογισμικό τους και το υλικό τους, δημιουργώντας εξ' ορισμού κλειστούς και ιδιόκτητους τύπους αρχείων που τα ανταγωνιστικά προγράμματα να μην μπορούν να ενσωματώσουν εύκολα.



Ο Μαρξισμός

Αν το ελεύθερο λογισμικό έχει μικρή σχέση με τον σοβιετικό κομμουνισμό, ίσως να έχει περισσότερη σχέση με τον μαρξισμό.
Μια από τις κεντρικές ιδέες αυτής της κοσμοθεωρίας είναι ότι κατέχοντας τα μέσα παραγωγής, είτε είναι τα μηχανήματα, η γνώση ή οτιδήποτε άλλο, οι ανώτερες κοινωνικές τάξεις μπορούν να εκμεταλλεύονται τις κατώτερες· όσο αυτές δεν κατέχουν τα μέσα παραγωγής, οι εργάτες πρέπει να εκτελέσουν «εθελοντικά» την εργασία τους με αντάλλαγμα ένα μισθό για να αγοράσουν τα αναγκαία αγαθά για την επιβίωσή τους: μια στέγη, ενδυμασία, τροφή και διασκέδαση. Δεν μπορούν πραγματικά να επιλέξουν να εργαστούν, και δεν μπορούν ποτέ να εκφέρουν άποψη για το μισθό τους ή την αναδιανομή του κέρδους.

Μια από τις έμμονες ιδέες του Μαρξ, είναι η ελπίδα του ότι η κατάσταση θα μπορούσε να βελτιωθεί, με τους εργαζόμενους που κατακτούν την ελευθερία τους σε μια κοινωνία χωρίς τάξεις στην οποία τα μέσα παραγωγής θα κατέχονται από κοινού.

Επειδή, στον σύγχρονο κόσμο, ένα από τα βασικά μέσα παραγωγής είναι το λογισμικό, το ελεύθερο λογισμικό ταιριάζει αρκετά καλά με το σύστημα του Μαρξ. Ο κώδικας είναι αποτελεσματικά ένα κοινό αγαθό. Ο καθένας είναι ελεύθερος να τον διαβάσει, να τον μελετήσει, να τον μοιραστεί, να τον αναμίξει και να τον τροποποιήσει. Ως εκ τούτου, είναι αδύνατο οι εργαζόμενοι να αλυσοδεθούν από αυτούς στις ανώτερες τάξεις, διότι σε οποιαδήποτε στιγμή ο καθένας μπορεί να επιλέξει να χρησιμοποιήσει τα μέσα παραγωγής, δηλαδή τον κώδικα, για το δικό του σκοπό.

Εικόνα

Η ελευθερία της σκέψης

Ο Eben Moglen υποστηρίζει την επιρροή που μπορεί να έχει η κοινή κατοχή του κώδικα στην κοινωνία μας, σε μια ομιλία στο Wizards of OS 3, με τίτλο «Η σκέψη είναι ελεύθερη: το ελεύθερο λογισμικό είναι ο αγώνας για την ελευθερία της σκέψης».
Στην ομιλία του, υποστήριξε ότι «η διαιώνιση της άγνοιας, είναι η διαιώνιση της σκλαβιάς» (ξέρει πραγματικά πως να τα λέει!). Το επιχείρημά του είναι ότι χωρίς τη γνώση της οικονομίας, χωρίς τη γνώση της μηχανικής, του πολιτισμού και της επιστήμης – όλα αυτά που κάνουν τον κόσμο να κινείται, οι κατώτερες τάξεις δεν θα μπορούν ποτέ να ελπίζουν να βελτιώσουν την κατάστασή τους, ή να αποκτήσουν μέσα παραγωγής.

Το ελεύθερο λογισμικό, όπως και το ελεύθερο υλικό, ο ελεύθερος πολιτισμός και οτιδήποτε χαράζεται γύρω από το Ελεύθερο, ελευθερώνουν μέσα που φέρνουν σε κοντινή απόσταση την ελευθερία της σκέψης και της πληροφορίας, αν δεν έχει ήδη επιτευχθεί.

Οι εξυπηρετητές ιστού δεν περιορίζονται μόνο για αυτούς που κατέχουν τα μέσα παραγωγής, γιατί ο κώδικας είναι ελεύθερος, άρα ο οποιαδήποτε μπορεί να μοιραστεί την κάθε μορφής δημιουργία πολιτισμού της επιλογής του. Μπορεί να είναι ένα απλό τραγούδι, αλλά μπορεί επίσης να είναι το μέσο για την δημιουργία ενός παγκόσμιου νομίσματος, αποκεντρωμένου, όπως το Bitcoin, ή τα σχέδια όλων των απαραίτητων μηχανημάτων για την κατασκευή της δικής σας μικρής πόλης, όπως στο Global Village Construction Set.

Αυτό που έχει σημασία, είναι ότι όλα αυτά έγιναν πραγματικότητα από την κοινόχρηστη ιδιοκτησία του κώδικα.


Η αυθόρμητη τάξη (Spontaneous order)

Αν δεν έχετε πειστεί πλήρως ότι το ελεύθερο λογισμικό είναι ένα κίνημα που θα μπορούσε να υποστηρίξει ο Μαρξ, μπορεί να εκπλαγείτε μαθαίνοντας ότι διαθέτετε ένα ισχυρό επιχείρημα: είναι μια τέλεια εικόνα της ελεύθερης αγοράς, αυτή η θεωρεία που είναι τόσο λατρευτή στους καπιταλιστές, και τόσο μισητή των Μαρξιστών και των ακτιβιστών ενάντια στην παγκοσμιοποίηση σε όλον τον πλανήτη. Εντάξει, ίσως όχι της ελεύθερης αγοράς, αλλά τουλάχιστον είναι η εικόνα μιας από τις μέγιστες ιδέες που υπονοούν, αυτή της αυθόρμητης τάξης.

Μια από της κύριες ιδέες της ελεύθερης αγοράς είναι ότι, καθοδηγημένες από την αόρατη χείρα της αγοράς, οι διακυμάνσεις των τιμών προσαρμόζονται σύμφωνα με τις ατομικές προσπάθειες με τρόπο τέτοιο που να προάγεται το κοινό όφελος. Αυτή η ιδέα είναι στενά συνδεδεμένη με τον Adam Smith και τον Freidrich von Hayek, που χρησιμοποίησαν τον όρο της αυθόρμητης τάξης για να την περιγράψουν, αλλά στην πραγματικότητα φτάνει μέχρι τον David Hume, έναν από τους μεγαλύτερους φιλοσόφους του κινήματος του Σκωτσέζικου διαφωτισμού.

Ο Hume πίστευε ότι με την απουσία μιας κεντρικής εξουσίας, οι συμβάσεις και οι παραδόσεις αναδύουν για να ελαχιστοποιήσουν και να επιλύσουν τις συγκρούσεις και για να ρυθμίσουν τις κοινωνικές δραστηριότητες. Σε αντίθεση ωστόσο με τους Smith και Hayek, ο Hume πίστευε ότι ο άνθρωπος έχει περισσότερα πάθη εκτός από απλά το κέρδος, και ότι αυτά τα πάθη μπορούν να βουλιάξουν κανόνες και συμβάσεις.

Ποια είναι η σχέση με το ελεύθερο λογισμικό; Δεν είναι αυτονόητο; Το ελεύθερο λογισμικό είναι ένα παράδειγμα της αυθόρμητης τάξης με την έννοια που αντιλαμβάνεται ο Hume. Επειδή τα άτομα που εργάζονται σε αυτό δεν μπορούν να αποσπάσουν παρά ένα αδύνατο κέρδος και διανέμεται δωρεάν, τα χρήματα λαμβάνουν λίγο χώρο. Στο ελεύθερο λογισμικό οι κοινότητες ενώνονται ελεύθερα και εργάζονται μαζί για τη δημιουργία ελεύθερου λογισμικού για το οποίο η κοινωνία στο σύνολό της το αξιολογεί.


Υπάρχουν ωστόσο μερικά σημεία που πιθανώς να επηρεάσουν τα έργα στα οποία οι προγραμματιστές αποφασίσουν να εργαστούν. Για παράδειγμα, αν οι χρήστες ενός προγράμματος ελεύθερου λογισμικού βρουν ένα καλύτερο εναλλακτικό πρόγραμμα, κατά πάσα πιθανότητα θα μεταβούν σε αυτό. Οι προγραμματιστές, δεν θα έχουν μεγάλη επιθυμία να γράψουν κώδικα για προγράμματα που κινδυνεύουν να μην χρησιμοποιούνται από κανέναν, και θα θελήσουν με τη σειρά τους να εργαστούν σε νέα έργα που οι χρήστες θα βρουν πιο χρήσιμα.

Με αυτόν τον τρόπο, και χωρίς υποκίνηση για κέρδος, οι προγραμματιστές ελεύθερου λογισμικού επικεντρώνουν πραγματικά τις δυνάμεις τους στους τομείς που θα είναι οι πιο χρήσιμοι κατά τον μεγαλύτερο αριθμό, δηλαδή για το μεγαλύτερο όφελος της κοινωνίας στο σύνολό της.

Re: Η φιλοσοφία του ελεύθερου λογισμικού

Δημοσιεύτηκε: Σάβ Ιουν 13, 2020 15:37 pm
από nikos_k
Ή μπορούμε να πούμε, ότι, γενικά, το ελεύθερο λογισμικό προσελκύει το δημοκρατικό κόσμο.

Re: Η φιλοσοφία του ελεύθερου λογισμικού

Δημοσιεύτηκε: Κυρ Ιουν 14, 2020 16:33 pm
από dglent
Πάντως έχει τεράστιες πολιτικές διαστάσεις. Αυτό που με ενθουσίαζει περισσότερο είναι το στοιχείο της αξιοκρατίας.